Karbonhidrat nedir, karbonhidrat canlılar için gerekli olan, enerji sağlayan içeriği karbon, oksijen ve hidrojen elementlerinden meydana gelen organik bileşiktir. Bu bileşikler vücuda birinci dereceden enerji veren madde olarak kullanılmaktadır. Bunlar temel besin maddeleri arasındadır. Karbonhidrat vücuda alınan proteinlerin enerji şeklinde kullanılmasında ziyade yapım ve onarım için kullanılmasını sağlar.
Eğer karbonhidrat olmazsa, yağlar metabolize olamaz. Eğer vücuda karbonhidrat alınmazsa, yağlar enerji ihtiyacında kullanılır. Fakat yağların verdiği enerji daha fazla olduğu için, vücutta asidite yükselir, keton denilen zararlı maddelerin oluşumu artar. Bu yüzden kalp ve böbreklerle ilgili sorunlar yaşanabilir.
Karbonhidrat aynı zamanda sinir sistemi için gerekli olan bileşiktir. Özellikle beynin enerji gereksinimi sadece karbonhidratlar tarafından karşılanır. Bazı karbonhidratlarda bağırsaklarda sindirim için gerekli olan bakterilerin oluşumda gereklidir. Vücutta karbonhidrat eksikliği olursa, sindirim sorunları yaşanır. Ayrıca karbonhidrat iyi bir lif kaynağıdır. Bu yüzden kalp hastalıklarına, diyabet, kanser, sindirim problemlerine karşı koruyucu bileşiklerdir.
Karbonhidrat türleri
Sağlıklı bir diyet menüsündeki kalorinin %50-60 oranının karbonhidratlardan oluşması gerekir. Karbonhidratlar basit ve kompleks olarak 2 türlüdür. Bal ve meyvelerde olan şeker, süt şekeri, toz şeker, mısır şekeri basit karbonhidrat türüdür.
Bunlar kolay sindirilir, kana hızla karışır. Vücutta insülin hormonu salınımını arttırarak, kan şekerinin çabuk düşmesini sağlar. Tatlıların hepsi, çikolatalar, meşrubatlar, bisküvi ve kekler, hamur işleri basit karbonhidrat içerir.
Kompleks karbonhidratlar pasta, sebzeler, tahıl ürünleri, ekmek, baklagillerde bulunur. Genellikle besin değeri yüksek olan besinlerde kompleks karbonhidrat olur. Rafine edilmediğinden daha sağlıklı olurlar. Sindirimleri sırasında daha fazla metabolik enerji tüketimi olur. Uzun sürede sindirildiklerinden, kan şekerini hızla yükseltmezler. Kan şekeri sabit kalabilir. Lif içerdiklerinden hastalıklara karşı koruyucu olurlar.
Karbonhidrat eksikliği
Vücutta karbonhidrat eksikliği durumunda lif eksikliği, B vitaminleri ile bazı amino asitlerin eksikliği olur. Halsizlik, unutkanlık, yorgunluk, sinir sistemi sorunları, sindirim sistemiyle ilgili rahatsızlıklar, lif alımı az olduğundan uzun vadede kalp hastalıkları, kanser türleri, proteinin kullanılmaması yüzünden yapım ve onarımın azalması gibi etkiler görülebilir.
1 günde alınması önerilen karbonhidrat miktarı nedir?
Herkeste metabolizma hızı farklıdır. Bu yaşa, cinsiyete, yapılan aktivitelere, kiloya ve diğer etkenlere göre değişir. Bu metabolizma hızı günlük alınması gereken kalori miktarının belirlenmesini sağlar. Alınacak kalorinin %55 kadarı karbonhidratlardan, %30 kadarı yağlardan, %15 kadarı proteinlerden alınmalıdır. Yani metabolizma hızı 2000 kalori olan bir kişi 1100 kalori enerjiyi karbonhidratlardan almalıdır. Bu miktar tespit edildikten sonra, karbonhidrat türü için glisemik indeks ile yüküne bakılmalıdır. Eğer karbonhidratlı besinin glisemik indeksi, glisemik yükü düşük olursa, tok kalmanıza, kilo vermenize yardımcı olur. Vücudun enerji kaynağı olan karbonhidrat, aktiviteler öncesinde alındığında daha iyi olur. Bu yüzden aktivite yapılmadan en az 2 saat önce karbonhidrat alınmalıdır. Dengeli beslenmede karbonhidrat, protein ve yağ tüketimine dikkat edilmelidir.
